Ο μύλος

Απόσπασμα από το βιβλίο "Ο Νερόμυλος"

                                            ➖

Κολλημένος στο δίπατο σπίτι ο μύλος ήταν χαμηλοτάβανος. Δίπλα στο μύλο υπήρχε μια μικρή κάμαρα. Μέσα σε αυτή την κάμαρα υπήρχε τζάκι, μιας και εκεί κοιμόταν όποιος είχε βάρδια στο μύλο, οι αλεστές κυρίως αυτοί που ήταν από μακριά και γενικά τις κρύες ημέρες ήταν το μέρος που γίνονταν όλες οι κοινωνικές συναναστροφές.

H δέση ήταν γύρω στα τετρακόσια μέτρα πιο ψηλά στο ποτάμι. Το χτίσιμο της δέσης γινόταν πάντα μετά το χειμώνα που είχε υποστεί φθορές που κάποιες φορές ήταν και ολικές και είχε σαν βάση πασσάλους τους οποίους κάρφωναν μέσα στο ποτάμι κάθετα. Πάνω σε αυτούς τους πασσάλους κάρφωναν οριζόντια ξύλα. Κατόπιν έκαναν ένα στρώμα με αστοφιές και σπάρτα. Η αστοφιά είναι ένας θάμνος που υπάρχει παντού στην περιοχή μας. Από την αστοφιά άλλωστε έφτιαχναν και τα σαρώματα (σκούπες). Τα σπάρτα είναι επίσης παντού και από αυτά με την κατάλληλη επεξεργασία έφτιαχναν ρούχα, τσουβάλια κ.λπ. Αυτούς τους θάμνους λοιπόν τους έδεναν και τους έσφιγγαν. Ακολουθούσε το τρίτο στρώμα το οποίο ήταν το χώμα.

Ζουριός 

Έβαζαν λίγο-λίγο και το πάταγαν ώστε να γίνει συμπαγές. Η υπόλοιπη δέση συμπληρωνόταν με αυτά που κατέβαζε το ποτάμι. Η δέση ήθελε συντήρηση και πολλές φορές ανακατασκευή από την αρχή αν τα νερά του ποταμού ήταν πολύ ορμητικά το χειμώνα.

Το νερό ερχόταν στο μύλο από την αμπολή που ήταν χωμάτινη και ήθελε  συντήρηση τουλάχιστον δυο φορές την εβδομάδα.

Αριστερά του μύλου έβαζαν περιβόλια και αυτά ποτιστικά από το νερό της δέσης. Ήσαν ίσως τα πιο εύφορα περιβόλια της Στενής. Κλαρωτά φασόλια, ψαχνιώτικα χαμοφάσουλα, ντομάτες, μελιτζάνες, κολοκυθάκια, λύρες, κρεμμύδια, καρπούζια, πεπόνια κ.λπ. Στις άκρες καρυδιές και ροδιές.

Μπροστά από το μύλο και έως το ποτάμι μετά το μονοπάτι (το σημερινό αγροτόδρομο) εκμεταλλεύονταν το νερό που έφευγε από το ζουριό και έβαζαν κι εκεί περιβόλι. Στις άκρες συκιές, ροδιές, καρυδιές, μουριές και μια κυδωνιά.

Ο μύλος και τα περιβόλια της αμπολής δεν είχαν νεροκράτη. Απλώς δυο φορές την εβδομάδα ο μύλος δεν λειτουργούσε για να ποτίζουν και οι υπόλοιποι κάτοικοι του χωριού τα περιβόλια τους, Πέμπτη και Κυριακή από ήλιο σε ήλιο.

Καλαχίδα ή Σκαφίδα

Η παραγωγή του μύλου εξαρτιόταν από το πόσο μεγάλο ήταν το σιφούνι, το ύψος της κρέμασης και το μέγεθος που είχαν οι μυλόπετρες. Όταν ρωτήσαμε την κυρία Μαρία για την απόδοση του μύλου ανά ώρα μας είπε:

«Σάματ’ είχαμ’ ώρα τότε. Βάζαμ’ δυο τσουβάλια μαζί γύρου στα 100 κ’λά και έκαναν μ’ση και μπουρεί και μια ώρα για να αλέσνε». Το σιφούνι που έπαιζε μεγάλο ρόλο στην αποδοτικότητα του μύλου ήταν τρία με τέσσερα δάχτυλα (έτσι το μέτραγαν τότε την τρύπα, με τα δάχτυλά τους) μπροστά και δυο δάχτυλα πίσω. Για να φανεί η διαφορά αρκεί να αναφέρουμε ότι σιφούνι με δυο δάχτυλα έκανε τετραπλάσιο χρόνο να αλέσει την ίδια ποσότητα.

Φτερωτή 

Επίσης μας είπε ότι το χάραγμα της πέτρας με το μυλοκόπι ήταν καθημερινή δουλειά μιας και αυτός ο μύλος δούλευε συνεχώς. Το πρώτο σιτάρι που έβαζαν μετά από κάθε χάραγμα ήταν μια μικρή ποσότητα δική τους. Το αλεύρι που έβγαινε από εκεί το κοσκίνιζαν πολύ καλά για να ξεχωρίσουν τα υπολείμματα της μυλόπετρας.

Τα αλεστικά που έπαιρναν ήταν το 5% και για μέτρημα είχαν ένα μεταλλικό δοχείο το οποίο στην μια πλευρά είχε μια οκά και στην άλλη πλευρά μισή οκά.

Φύρα δεν υπήρχε στο άλεσμα, μιας και οι μύλοι δεν διαχώριζαν το πίτουρο από το αλεύρι. Το έκαναν στο σπίτι οι νοικοκυρές με το κοσκίνισμα. Ήταν ο μοναδικός μύλος που δεν έβγαζε καθόλου φύρα, ένας επιπλέον λόγος για να τον προτιμήσουν. Οι παρεμβάσεις που έγιναν στο μύλο τα τελευταία χρόνια φαίνονται, μιας και η δέση ήταν τσιμεντένια και τα βαρέλια του καταρράχτη μεταλλικά.

Γιάννης Μυτάκης